საქართველოში საწებელი შესაძლებელია, ღოღნოშოსგან, შინდისგან, მაჟალო ვაშლისგანაც კი დაამზადონ, მაგრამ ქართველი დიასახლისები მაინც იტყვიან, რომ ტყემალი მოადუღეს. ჩვენი წინაპრებისათვისაც ყველაზე მოთხოვნადი და საყვარელი წითელი, ყვითელი და მწვანე ტყემლისგან მომზადებული ეს უგემრიელესი საწებელი იყო, რომელსაც ისინი ბახუსის დროს ჭიქითაც კი მიირთმევდნენ. ტყემლის საწებელი ნამდვილი ქართული გემოა და იშვიათად ნახავ ქართველს, ტყემალი არ უყვარდეს. საქართველოში ტყემალს მოგართმევენ მწვადთან, მოხარშულ ხორცთან, კარტოფილთან; ტყემლით შემოგთავაზებენ ახალ კომბოსტოს, ხარჩოს, ჭარხლის სალათას; განედლებულ ტყემალში ჩაგიწყობენ შემწვარ წიწილას და მოხარშულ კვერცხს და ა.შ.
ტყემალი
ტყემლის საწებელს საქართველოში თითქმის ყველა ოჯახში აკეთებენ და ზამთრისთვის ინახავენ. მისი მომზადების წესი სხვადასხვანაირია. ტყემლის სეზონი მაისში იწყება. როგორც კი ნაყოფს კურკა გაუმაგრდება, ამ დროს სახელდახელო საწებელს აკეთებენ. ნაყოფი უცბადვე იხარშება და ახალი, ქორფა ქინძით, ომბალოთი და ცერეცოთი ზავდება. ამ დროს ახალი კარტოფილი და ტყემალი ნამდვილი სეზონური წყვილია.
შესანახი ტყემალი ცოტა მეტი თადარიგით მზადდება. ზოგს მწვანე ტყემალი უყვარს, ზოგს – წითელი, ყველაზე გვიან ყვითელი და ვარდისფერი ტყემალი მწიფდება და საწებელიც შესაბამისი ფერის გამოდის. ქვაბში ქინძისა და ომბალოს ტოტებს აფენენ, რომ ნახარშს არომატი მიეცეს, მერე იყრება ნაყოფი და ისხმება წყალი, ყოველ კილოგრამ ტყემალზე – 1 ჭიქა.
მოხარშვის შემდეგ ტყემალი გრილდება, იხეხება და აყვავებული ან მარცვლიანი ქინძით, ნივრით, ომბალოთი, ცერეცოთი, წიწაკითა და მარილით ზავდება. ყველაფერი გატარებული ან ძალიან წვრილად დაჭრილი და დანაყილი უნდა იყოს (თუკი გვინდა, პროდუქტი ხასხასა ფერის გამოვიდეს). რა თქმა უნდა, შესანახი ტყემალი იხუფება.
სანამ საოჯახო-საკონსერვო ტექნოლოგიები განვითარდებოდა, ტყემლის საწებელს დიდხანს ადუღებდნენ, მერე ბოთლებში ასხამდნენ, ჰერმეტიზაციისათვის თავს სანთლით უწებავდნენ და სუფთა ადგილზე მიწაში პატარა ორმოში ჩაფლავდნენ. ეს იყო შენახვის ყველაზე საიმედო მეთოდი. სხვა საწებლებსაც ამ წესით ინახავდნენ.
სხვა საწებლები
ქართულ სამზარეულოში დიდი პოპულარობით სარგებლობს პომიდვრის საწებელი. თუ ადრე პომიდვრის დიდხანს დადუღებით იღებდნენ საწებელს, ახლა ბულგარული წიწაკით, ხახვით, ნივრითა და ვაშლითაც აკეთებენ, ზოგიერთი დიასახლისი მიხაკ-დარიჩინსაც უმატებს.
ბოლო დროის ქართული სამზარეულოს აღმოჩენაა ფეიხოის საწებელი. გათუთქულ და გახეხილ ფეიხოას ზუსტად ისე ანელებენ, როგორც მწვანე ტყემალს და საუკეთესო გემოს იღებენ.
ქართული სამზარეულო ბევრ სხვა საწებელსაც იცნობს – ალუბლის, მაყვლის, შინდის საწებლებს, თუმცა საუკუნეებია, ტყემალი პირველობას არაფერს უთმობს.
#drpkhakadze #gochadze #shenisupra
მასალის გამოყენების პირობები
